Bệnh Phổi Tắc Nghẽn Mãn Tính (COPD): Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Giải Pháp Quản Lý
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tư trên toàn thế giới, gây ra 3,5 triệu ca tử vong vào năm 2021, chiếm khoảng 5% tổng số ca tử vong trên toàn cầu. Gần 90% số ca tử vong do COPD ở những người dưới 70 tuổi xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình (LMIC). COPD là nguyên nhân gây sức khỏe kém đứng thứ tám trên toàn thế giới (được đo bằng số năm sống điều chỉnh theo tình trạng khuyết tật)
Hút thuốc lá chiếm hơn 70% các trường hợp COPD ở các nước có thu nhập cao. Ở LMIC, hút thuốc lá chiếm 30–40% các trường hợp COPD và ô nhiễm không khí trong nhà là một yếu tố nguy cơ chính.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là một bệnh phổi phổ biến gây ra tình trạng hạn chế luồng khí và các vấn đề về hô hấp. Đôi khi nó được gọi là khí phế thũng hoặc viêm phế quản mãn tính.
Ở những người bị COPD, phổi có thể bị tổn thương hoặc tắc nghẽn do đờm. Các triệu chứng bao gồm ho, đôi khi có đờm, khó thở, thở khò khè và mệt mỏi. Hút thuốc và ô nhiễm không khí là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra COPD. Những người bị COPD có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác cao hơn.
COPD không thể chữa khỏi nhưng các triệu chứng có thể cải thiện nếu một người tránh hút thuốc và tiếp xúc với ô nhiễm không khí và tiêm vắc-xin để ngăn ngừa nhiễm trùng. Bệnh cũng có thể được điều trị bằng thuốc, oxy và phục hồi chức năng phổi.
Triệu chứng
Các triệu chứng phổ biến nhất của COPD là khó thở, ho mãn tính (đôi khi có đờm) và cảm thấy mệt mỏi. Các triệu chứng của COPD có thể trở nên tồi tệ nhanh chóng. Chúng được gọi là bùng phát. Chúng thường kéo dài trong vài ngày và thường cần dùng thêm thuốc.
Những người mắc COPD cũng có nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe khác. Bao gồm:
– Nhiễm trùng phổi, như cúm hoặc viêm phổi
– Ung thư phổi
– Các vấn đề về tim
– Cơ yếu và xương giòn
– Trầm cảm và lo lắng.
Các triệu chứng phổ biến của COPD phát triển từ tuổi trung niên trở đi. Khi COPD tiến triển, mọi người thấy khó khăn hơn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày bình thường của mình, thường là do khó thở. Có thể có gánh nặng tài chính đáng kể do hạn chế năng suất làm việc và gia đình, và chi phí điều trị y tế.
COPD đôi khi được gọi là khí phế thũng hoặc viêm phế quản mãn tính. Khí phế thũng thường đề cập đến sự phá hủy các túi khí nhỏ ở cuối đường thở trong phổi. Viêm phế quản mãn tính đề cập đến tình trạng ho mãn tính có sản xuất đờm do viêm đường thở.
COPD và hen suyễn có chung các triệu chứng (ho, thở khò khè và khó thở) và mọi người có thể mắc cả hai bệnh.
Nguyên nhân
Một số quá trình có thể khiến đường thở bị hẹp và dẫn đến COPD. Có thể có sự phá hủy một số phần của phổi, chất nhầy chặn đường thở và tình trạng viêm và sưng niêm mạc đường thở. COPD phát triển dần dần theo thời gian, thường là kết quả của sự kết hợp của các yếu tố nguy cơ:
– Tiếp xúc với thuốc lá do hút thuốc lá chủ động hoặc tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá;
– Tiếp xúc nghề nghiệp với bụi, khói hoặc hóa chất;
– Ô nhiễm không khí trong nhà: nhiên liệu sinh khối (gỗ, phân động vật, tàn dư cây trồng) hoặc than thường được sử dụng để nấu ăn và sưởi ấm ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình có mức độ tiếp xúc với khói thuốc cao;
– Các sự kiện đầu đời như chậm phát triển trong tử cung, sinh non và nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên hoặc nghiêm trọng ở trẻ em ngăn cản sự phát triển tối đa của phổi;
– Hen suyễn ở trẻ em và một tình trạng di truyền hiếm gặp gọi là thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, có thể gây ra COPD ở trẻ nhỏ.
Nên nghi ngờ COPD nếu một người có các triệu chứng điển hình và chẩn đoán được xác nhận bằng xét nghiệm thở gọi là đo chức năng hô hấp, xét nghiệm này đo mức độ hoạt động của phổi. Ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, thường không có máy đo chức năng hô hấp nên chẩn đoán có thể bị bỏ sót.
Điều trị
COPD không thể chữa khỏi, nhưng có thể cải thiện bằng cách không hút thuốc, tránh ô nhiễm không khí và tiêm vắc-xin. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc, oxy và phục hồi chức năng phổi.
Có một số phương pháp điều trị COPD:
– Thuốc hít mở và giảm sưng ở đường thở là phương pháp điều trị chính.
– Thuốc xịt giãn phế quản là loại thuốc quan trọng nhất để điều trị COPD. Chúng làm giãn đường thở để giữ cho chúng mở.
– Thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn bắt đầu có tác dụng trong vài giây và có thể kéo dài trong 4–6 giờ. Những loại thuốc này thường được sử dụng trong các đợt bùng phát.
– Thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài mất nhiều thời gian hơn để bắt đầu có tác dụng nhưng kéo dài hơn. Những loại thuốc này được dùng hàng ngày và có thể kết hợp với steroid dạng hít.
Các phương pháp điều trị khác cũng có thể được sử dụng:
– Thuốc viên steroid và thuốc kháng sinh thường được sử dụng để điều trị các đợt bùng phát.
– Oxy được sử dụng cho những người đã mắc COPD trong thời gian dài hoặc bị COPD nặng.
– Phục hồi chức năng phổi hướng dẫn các bài tập để cải thiện khả năng thở và tập thể dục của bạn.
– Phẫu thuật có thể cải thiện các triệu chứng cho một số người mắc COPD nặng.
Một số bình xịt mở đường thở và có thể được dùng thường xuyên để ngăn ngừa hoặc giảm các triệu chứng, và làm giảm các triệu chứng trong các đợt bùng phát cấp tính. Đôi khi, corticosteroid dạng hít được dùng kết hợp với các loại thuốc này để giảm viêm ở phổi.
Bình xịt phải được sử dụng đúng kỹ thuật và trong một số trường hợp, phải có thiết bị giãn cách để giúp đưa thuốc vào đường thở hiệu quả hơn. Việc tiếp cận bình xịt bị hạn chế ở nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình; vào năm 2021, bình xịt salbutamol thường có sẵn tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu công cộng ở một nửa số quốc gia có thu nhập thấp và trung bình thấp.
Các đợt bùng phát thường do nhiễm trùng đường hô hấp và người bệnh có thể được dùng thuốc kháng sinh hoặc viên steroid ngoài phương pháp điều trị bằng cách hít hoặc phun sương khi cần thiết.
Thay đổi lối sống có thể giúp cải thiện các triệu chứng của COPD.
Từ bỏ hút thuốc lá hoặc thuốc lá điện tử là bước quan trọng nhất bạn có thể làm. Dù đã hút thuốc trong nhiều năm, việc ngừng lại vẫn mang lại lợi ích đáng kể cho sức khỏe. Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá và khói từ bếp nấu ăn trong nhà. Đồng thời, duy trì hoạt động thể chất thường xuyên để tăng cường sức khỏe.
Ngăn chặn bản thân khỏi các bệnh nhiễm trùng phổi:
– Tiêm vắc-xin cúm hàng năm.
– Tiêm vắc-xin phòng viêm phổi.
– Tiêm tất cả các loại vắc-xin COVID-19 hiện có và đảm bảo bạn đã tiêm mũi nhắc lại mới nhất.
Những người sống chung với COPD phải được cung cấp thông tin về tình trạng bệnh, phương pháp điều trị và cách tự chăm sóc bản thân để giúp họ luôn năng động và khỏe mạnh nhất có thể.
